Apel POHiD ws. uwzględnienia kluczowych postulatów handlu w projekcie ustawy o systemie kaucyjnym
Renata Juszkiewicz, prezes zarządu POHiD:
Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji wielokrotnie apelowała o jak najszybsze zakończenie prac nad ustawą o systemie kaucyjnym. Ponadto zwracała uwagę na wysokie koszty związane z wdrożeniem systemu w placówkach handlowych, m.in. koszty przebudowy sklepów. Trwające trzy lata prace rządu nad kształtem ustawy pozostawiły przedsiębiorcom zaledwie przyszły rok na stworzenie systemu. Konsekwencją opóźnień we wdrożeniu systemu kaucyjnego będą wysokie kary dla firm z tytułu niezrealizowanych poziomów: selektywnej zbiórki opakowań i minimalnego udziału recyklatu w nowych opakowaniach, co łączy się z obawami branży dotyczącymi wzrostu cen zakupu towarów u producentów. Handel znajdzie się pod jeszcze większą niż dotychczas presją kosztową, której źródłem będą wysokie opłaty produktowe oraz potencjalne podwyżki cen u producentów. W obliczu inflacji handel jest czynnikiem stabilizującym nadmierne wzrosty cen, a sieci handlowe dzięki prowadzonej polityce cenowo-promocyjnej oferują produkty w możliwie najniższych cenach, chroniąc konsumentów przed pauperyzacją.
W związku z pracami Sejmu nad treścią projektu ustawy o systemie kaucyjnym, w imieniu Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji, apelujemy o uwzględnienie kluczowych poprawek dla efektywnego i intuicyjnego wdrożenia systemu kaucyjnego przez handel w Polsce.
1. Wydłużenie terminu na uruchomienie systemu kaucyjnego
Proponujemy wprowadzenie terminu na wdrożenie systemu kaucyjnego wynoszącego 24 miesiące od daty wejścia w życie ustawy. Z analizy zakresu działań, jakie należy zrealizować w ramach utworzenia systemu kaucyjnego (kosztorys systemu, przebudowa placówek, system informatyczny i logistyki, uzyskanie niezbędnych zezwoleń i decyzji) oraz szacunku kosztów inwestycji wynika, że jeden rok na wdrożenie systemu jest niewystarczający.
2. Sankcje finansowe za nieosiągnięcie poziomu zbiórki butelek oraz zawartości recyklatu uzależnione od daty powstania systemu kaucyjnego
Wnioskujemy, by data rozpoczęcia obowiązywania opłaty produktowej za nieosiągnięcie poziomów zbiórki butelek z tworzyw sztucznych i zawartości recyklatu w takich butelkach była uzależniona od momentu realnego utworzenia w Polsce systemu kaucyjnego, a nie arbitralnie od 1 stycznia 2025 r. Prawdopodobieństwo nieosiągnięcia wymaganych poziomów, a tym samym zagrożenie karą w postaci opłaty produktowej, jest bardzo wysokie i niezależne od przedsiębiorców, z uwagi na brak podstawy prawnej (ustawy kaucyjnej) oraz coraz krótszy czas na utworzenie systemu kaucyjnego (już od 1 stycznia 2025 r. powinno się zbierać butelki PET, by osiągnąć wymagane poziomy).
3. Wykluczenie z systemu kaucyjnego opakowań o pojemności mniejszej niż 200 ml
Za wykluczeniem opakowań poniżej 200 ml z systemu kaucyjnego przemawia poniższa argumentacja:
a) rozwiązania o podobnym charakterze funkcjonują w większości europejskich systemów kaucyjnych (Niemcy, Chorwacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Turcja, Malta), gdzie przepisy określają dolny próg pojemności butelki, który oscyluje w granicach 100-200 ml;
b) koszty objęcia najmniejszych opakowań systemem kaucyjnym (organizacyjne, logistyczne, technologiczne, kadrowe, a nawet środowiskowe – na poziomie odbioru, składowania, transportu i przetwarzania) są nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do korzyści wynikających z zapewnienia ich selektywnej zbiórki w ramach tego systemu;
c) konieczność odbioru najmniejszych opakowań wymagałaby odpowiedniego dostosowania technologii automatycznego zbierania, co znacznie utrudni proces automatyzacji systemu – automatyzacja jest nie tylko warunkiem odciążenia jednostek handlowych jako punktów odbioru.
4. Rezygnacja z obowiązku zawierania umów przez sklepy z każdym operatorem
Proponujemy korektę przepisu, tak by sklepy miały obowiązek podpisania umowy z co najmniej jednym operatorem. Obowiązek zawarcia umowy z każdym operatorem może okazać się niemożliwy do realizacji w praktyce. Przykładowo, jeśli do sklepu zgłasza się 3 operatorów, każdy z nich proponuje umowę na finansowanie kaucji, wyposażenie w automat i jego serwis, odbiór odpadów itd. Sklep jest zmuszony ustawowo do podpisania umowy z każdym z nich na warunkach dyktowanych przez tych operatorów. Jednocześnie nie wiadomo, jak powinien oddawać zebrane opakowania. Rozliczenia czy przekierowanie odpadów do właściwych odbiorców powinno odbywać się na poziomie operatorów.
5. Wykluczenie opakowań na mleko, jogurt i napoje mleczne z systemu kaucyjnego
Podnosimy bardzo istotne argumenty odnośnie wyłączenia z systemu kaucyjnego opakowań mlecznych ze względu na:
a) szczególną uciążliwość zapachową – zwłaszcza w okresie letnim,
b) wysokie zagrożenie higieniczno-sanitarne dla bezpieczeństwa żywności sprzedawanej w sklepach,
c) uniemożliwienie osiągniecia odpowiedniej czystości zbieranego odpadu opakowaniowego dla uzyskania czystego recyklatu do kontaktu z żywnością.
6. Zwiększenie powierzchni sklepów objętych dobrowolnym odbiorem opakowań kaucyjnych do 500 m2
W przypadku sklepów non-food (sprzedaż odzieży, sprzętu sportowego czy wyposażenia wnętrz), prowadzących sprzedaż jedynie ograniczonej ilości napojów w małych opakowaniach przy kasach, tzw. sprzedaż impulsowa, organizacja i logistyka systemu kaucyjnego czy odbiór opakowań kaucyjnych są co najmniej dyskusyjne z punktu widzenia efektywności i kosztów generowanych dla tych sklepów.
Sklepy o powierzchni handlowej 100-500 m2 nie mają wystarczająco dużo miejsca, w którym mogłyby gromadzić odpady opakowaniowe w sposób bezpieczny i zapewniający bezpieczeństwo żywności oraz nie są w stanie takiego miejsca stworzyć. Wprowadzenie tego typu wymagań dla tych sklepów może poważnie ograniczyć ich obrót poprzez ograniczenie powierzchni sklepów (magazynowanie odpadów) i obciążenie personelu dodatkowymi czynnościami w postaci odbioru i sortowania opakowań.